Bölüm Adı: Z Kuşağı Öğrencisini Tanımak
Sayfa No: 223-237
Kitap: EĞİTİM ARAŞTIRMALARI-2019
Educational Research-2019
Kategori: ULUSLARARASI BÖLÜMLÜ KİTAP
E-ISBN: 978-975-2490-34-5
1. Baskı: Aralık 2019, Ankara
İmtiyaz Sahibi: EYUDER
Genel Yayın Yönetmeni: Adem ÇİLEK
Editörler: Prof. Dr. Emine BABAOĞLAN ÇELİK
Doç. Dr. Erkan KIRAL
Dr. Adem ÇİLEK
Dizgi- Kapak Tasarımı: Murat KOÇALİ
BÖLÜMÜ İNDİRMEK (pdf) İÇİN TIKLAYINIZ
Avrupa Birliği (Erasmus+) Projelerine başvuru süreçleri nasıldır? Hangi yollar izlenir? Ortak nasıl bulunur? Çevrimiçi başvuru aşamaları, OID ve Turna hakkında tüm bilgiler...
Siber Ortam Nedir?
Zaman zaman “siber uzay”, “siber alan” ve “siber ortam” (ve hatta halk dilinde sanal alem) şeklinde kullanımlarına rastlanmaktadır. Temelde İngilizce “cyberspace” kelimesinin Türkçeye uyarlanmasıyla kullanılan siber ortam; “tüm dünyaya ve uzaya yayılmış durumda bulunan bilişim sistemlerinden ve bunları birbirine bağlayan ağlardan oluşan ortam” anlamına gelmektedir.
Çoğunlukla internet ortamlarına bu isim verilmesi uygun görülürken, günümüzde özellikle bulut bilişim ve endüstri 4.0 teknolojilerinin de yaygınlaşmasıyla birlikte siber ortamlar bütün bilişim sistemlerini ve bu sistemleri kullananları içeren bir evren olarak düşünülmelidir.
 |
| Siber Ortama Veri Aktaran Unsurlar |
Dijital verilerin üretildiği teknolojiler iş dünyasında, kamusal alanlarda, evde ve cepte, kısacası insan hayatının her aşamasında kullanılır hale gelmiştir. Şekildeki siber ortamın tüm unsurları tarafından her an gerek kurumsal gerekse kişisel veriler siber ortamlara aktarılmaktadır.
Günümüzde bireyler dahi kişisel verilerini siber ortamlarda sakladıkları için kullanılan teknolojilerin güvenli, güvenilir, sürdürülebilir ve aynı zamanda da esnek yapıda olması gerekmektedir. Çünkü artık gerçek hayatta karşılaşın pek çok suç, siber ortamlarda da işlenir hale geldi ve siber korsanlar amaçlarına ulaşmak için bilgisayar ağlarını kullanıyorlar.
Siber korsanlar tarafından özel verilerin ele geçirilmesi ve kötü amaçla kullanılması, önemli çalışmalara zarar verilmesi veya çalışmaların yok edilmesi, ekonomiye büyük maliyetler getirecek saldırıların gerçekleştirilmesi ve milli sırların ele geçirilmesi ya da teşhir edilmesi gibi birçok siber saldırı her geçen gün artarak devam etmektedir. Bu siber saldırıların önüne geçilmesi siber ortam bileşenlerinin korunmasını sağlayacaktır.
Siber ortam, uluslararası platformlarda da gündeme alınmış ve NATO tarafından 2016 yılında yeni bir boyut olarak tanımlanmıştır. Kara, hava, deniz ve uzay boyutlarına ek olarak tanımlanan siber ortam, operasyonel bir alan olarak resmiyet kazanmıştır.
Siber Güvenlik Nedir?
Siber ortamı oluşturan bilişim sistemlerinin saldırılardan korunmasını, bu ortamda işlenen bilginin gizlilik, bütünlük ve erişilebilirliğinin güvence altına alınmasını, saldırıların ve siber güvenlik olaylarının tespit edilmesini, bu tespitlere karşı tepki mekanizmalarının devreye alınmasını ve sonrasında ise sistemlerin yaşanan siber güvenlik olayı öncesi durumlarına geri döndürülmesidir.
Siber ortamlar artık gerçek hayatın kendisi haline gelmiştir ve insanlar günün büyük bölümünde dijital ortamlarda vakit geçirmektedirler. Gerçek hayattaki tehditler artık dijital ortamlarda da görülmektedir. Siber suçluların giderek artması, her kesimden insanın siber saldırılara maruz kalması siber güvenlik kavramına verilen önemi kat kat artırmıştır. Dijital ortamlarda veri güvenliği, siber güvenliği sağlamada en önemli unsurların başında gelmektedir.
Siber saldırılar sonucunda kişiler, firmalar ve kurum/kuruluşlar gerek maddi gerekse de manevi kayıplara uğramaktadırlar. Bunun en önemli sebeplerinden biri, teknolojiye ayak uyduramama iken bir diğeri ise teknoloji okuryazarlığındaki eksikliktir. Siber suçlular bu konuda sürekli olarak kendilerini geliştirmekte iken, kullanıcılar siber güvenlik konusuna gerekli hassasiyeti göstermemektedirler.
Gerçek hayattaki suçlular ile güvenlik güçleri arasındaki mücadelenin benzeri, siber ortamda da gerçekleşmektedir. Nasıl ki yaşam alanlarını, evleri ve iş yerlerini güvende tutmak için tedbirler alınıyorsa, siber ortamlarda da verileri güvende tutmak için tedbirler alınması gerekmektedir.
Dünya çapında firmalar siber güvenliği sağlamak için önlemler almaya çalışmaktadır. Gerek yazılımsal gerekse donanımsal olacak bu önlemlerin hiç kuşkusuz eğitim boyutu da bulunmaktadır. Kullanıcıların ve çalışanların bilinçlendirilmesi bu konudaki en önemli faktörlerden birisidir. Çünkü halihazırda siber saldırıların pek çoğu, insanların bilinçsizliğinden kaynaklanmaktadır.
 |
| Küresel siber güvenlik harcamaları 2017–2020 |
Bilişim teknolojileri vasıtasıyla birey, kurum, şirket, sistemleri vb. hedef alan ve bunların işleyişini bozan, engelleyen, izinsiz olarak bilgiye erişen ve bilgi bütünlüğünü bozan saldırılardır.
E-postalar vasıtasıyla programlara zararlı virüsler yerleştirerek hedeflenen sistemlere gönderme, bilişim teknolojileri kullanılarak yasal olmayan yollarla kişisel bilgilerin alınması, kamu ve özel kurum-kuruluşların saygınlıklarını kaybetmek ve psikolojik zarar vermek amacıyla web sitelerinin ele geçirilmesi, kamu kurum ve kuruluşların web sitelerine aşırı yüklenerek sistemlerin çalışamaz duruma gelmesi, olarak sıralanabilir.
 |
| Siber Saldırılar |
 |
Sosyal ağların hayatımıza girdikleri günlerden beridir pek çok değişiklik getirdikleri kesin. Düşünsenize şuan bunları sizin hayatınızdan çekip alsalar, nasıl olurdu? Şimdi elimizden düşürmediğimiz akıllı telefonlarımız ne işe yarardı? Şimdi 10 dakikada bir kontrol etme isteği duyduğumuz akıllı telefonlarımız, sadece aramadan aramaya elimize geçerdi.
Bir araştırmaya göre insanların dörtte biri ilk beş dakika içinde mobil bir cihaza ulaşıyor. Bu süre bir saate çıktığında dörtte üç oranına yükseliyor.
Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki internette ve sosyal medyada gördüğünüz her paylaşım bilgi değildir. Bilgi kavramına ulaşmak için çeşitli aşamalar vardır. Bu aşamaların en önemli öğesi ise veridir.
Veri kavramı, tüm sektörler için geleceğin en önemli kavramlarından biridir. Dünyanın Yapay Zekâ teknolojilerine hızla evrildiği dönemlerdeyiz. Bu sistemlerin en önemli varlık kaynağı veridir.
Veri devrimine hazır mısınız? Sanayi, endüstri, hizmet, eğitim, bilim, teknoloji, sağlık, spor, ekonomi, tarım, otomotiv vb. aklınıza gelen tüm sektörler artık veriyi etkin bir şekilde kullanacak. Kullanmaya mecbur. Kullanmamaya ısrar eden olursa çağın gerisinde kalacak.
Neden bu kadar kesin konuştuğuma gelince, cevabı veride saklı. Geçmişe ve potansiyele bakarak geleceği tahmin etme işlemleri yapılıyor artık. Bilgisayar sistemlerinin gelişmesiyle ile birlikte artık çok büyük boyutlarda veriyi işlemek mümkün hale geldi.
Kişisel Verilerin Korunması
Paylaştığınız her şey veri aslında. Türk Dil Kurumu, veriyi bir araştırmanın temeli olan ana öğe olarak tanımlıyor. Sosyal medyanın da temelinde veri yatıyor. İnsanlar adeta hazine niteliğinde verileri sosyal medyada paylaşıyor. Bu paylaşımın kimi bilinçli kimi de bilinçsiz oluyor.
Bilinçsiz olarak yapılan veri paylaşımı sosyal medya sitelerine üye olurken kabul ettiğimiz üyelik koşulları, hizmet şartları ve uygulamaları cep telefonlar ve tabletlere kurarken verdiğimiz izinler sayesinde gerçekleşiyor.
Bilinçli veri paylaşımı daha çok içerik paylaşımı şeklinde gerçekleşiyor. Bunların içerisinde metinler, fotoğraflar, videolar, müzikler, ses kayıtları, konum bildirimleri gibi içerikler mevcut. Üstelik bu paylaşımlar öyle boyutlara ulaştı ki geleneksel yöntemlerle bilgiye erişme işlemi mümkün olmadığı için yeni disiplinler ortaya çıktı. Sosyal medyada paylaşılan içeriklerin boyutu geçen zamanla birlikte katlanarak artıyor. Böylece şirketler için hazine niteliğinde olan veri sağlayıcılığı, milyarlarca kullanıcı tarafından gönüllü olarak hem de ücretsiz olarak karşılanmış oluyor [1].
Verileriniz çeşitli yöntemlerle analiz ediliyor ve bir nevi sizinle ilgili haber veriyor, buna da enformasyon deniyor. Peki, enformasyon ne işe yarıyor?
Bilgi kavramı burada devreye giriyor. Yine Türk Dil Kurumu sözlüğüne baktığımızda bilgi; insan aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin bütünü olarak tanımlanıyor. Yani bilgi, zihinsel bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. Enformasyon yazılı, sözlü ya da görsel bir mesaj niteliğinde iken, bilgi ise kişisel çıkarımları ve olguları kapsıyor.
İnsanlar bilgiye enformasyonlar sayesinde ulaşıyor. Şirketlerin geleceğini, elde edilen enformasyondan yaptıkları çıkarımlar ve bilgi yönetimi sayesinde verdikleri kararlar belirliyor. Bir bölgede yaşayan insanların ortalama olarak güne ne zaman başladığını enformasyon kaynakları sayesinde çıkarım yaptıktan sonra, “bu kaynak ne işimize yarayacak?” ve “biz ne yapacağız?” konusunda bilgi devreye giriyor. Diğer bir örnekteki, kitlelerin neleri sevip neleri sevmediği konusundaki kararlar ise daha can alıcı sonuçlar doğurabiliyor [1].
Burada kişisel bilgi kavramından başka, toplumsal bilgi kavramına da değinmek istiyorum. Sosyal medya doğru/yanlış, gerçek/sahte pek çok haber ile kaynıyor artık. Öyle boyutlara ulaşıyor ki bu, insanlar bazen tek bir kaynaktan edindiği bilgiyi kendi bilgileriymiş gibi sunabiliyor. Kaynak doğrulama alışkanlığı çok az. Ya da güvenilir kaynaktan olmayan bilgileri hemen yayma ve yaygınlaştırma durumları oluşuyor.
Sonucunda da bazen çok hassas olan durumlarda bile insanlar farklı yönlendirilebiliyor. Üstelik bazıları sırf bu konularda uzmanlaşıyor. Algı savaşları oluşturmak için. Sosyal medya sayesinde algı yönetimi çok kolaylaştı. İnsanların algıları bir anda değiştirilebiliyor. Suçlular masum, masumlar suçlu ilan edilebiliyor. Bahsettiğimiz botlar sayesinde hiç olmadık şeyler gündeme taşınabiliyor. İşte burada akıl, yani bilgi devreye giriyor. Bilgi kavramına insan zihninde gerçekleşen olay demiştim. Akıl yürütme yoluyla pek çok yanlış yönlendirmenin üstesinden gelebilirsiniz. Yeter ki isteyin.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi’nin yürüttüğü çalışmalar; Dijital Dönüşüm, Dijital Türkiye, Yapay Zeka, Büyük Veri ve Siber Güvenlik olarak sınıflandırılmıştır. Bu çalışmalardan büyük veri için [3];
“Geçtiğimiz yüzyılın belirleyicisi üretim gücü ve buradan elde edilen katma değerken, bugün artık gücün belirleyicisi sahip olunan veri ve bunları işleme kabiliyeti olarak ifade edilmektedir. Bu nedenle dijital çağda sadece veriye değil, veriden değer üretmeye odaklı bir yönetişim anlayışı doğrultusunda çalışmaktayız” denilmiştir.
Veri ekonomisinin temeli, veriyi işleyerek bir değere dönüştürebilmekten geçmektedir. Sahip olunan verinin sadece ekonomik bir karşılık olarak değil, siyasi ve sosyal hayatın her aşamasını etkileyebilecek bir değere dönüşmesi, ülkelerin varlık mücadelesini etkileyerek yeni politikalar geliştirmesine neden olmaktadır. Veriye dayalı olarak kurulan ve kuralları henüz netleşmemiş olan bu yeni ekonomik ve sosyal model, beraberinde hayatın her aşamasını yeniden şekillendirmektedir. Bu yeni değer zincirinin en önemli halkalarını Nesnelerin İnterneti, Bulut Teknolojisi, Blok Zinciri, Büyük Veri ve Yapay Zekâ gibi yenilikçi teknolojiler oluşturmaktadır.
Verinin değere dönüşmesi ancak yerli ve milli bir anlayışla mümkündür. Nasıl ülkemizin her karış toprağı bizim için canımız pahasına bir değere sahipse, her bayt verimize de aynı gözle bakmaktayız. Bu kapsamda, her bayt verimizin kendi sınırlarımız içerisinde kalması ve korunması büyük önem arz etmektedir. Veriden değer üretebilmek için, sahip olduğumuz büyük verinin anonimleştirilerek kullanılabilir bir forma dönüştürülmesi gerekmektedir.
Kurumsal verilerin güvenliği için en önemli adım 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK). Bu kanun kapsamında aslında tüm verileriniz güvence altına alınmaya çalışılıyor. İzniniz dışında da herhangi bir kurum ve/veya kişi sizin verilerinizi paylaşamıyor. Paylaşanlara da yaptırımlar uygulanıyor. Kendi açınızdan baktığınızda bu size güven veriyor değil mi? Peki, ya sizin paylaşımlarınız? Size ait olmayan görüntüleri, başkalarının fotoğraflarını, videolarını paylaştığınız oluyor mu hiç? Üstelik izin almadan.
Bu hususta yapılması gerekenler:
šSosyal medyayla birlikte çocuklar;
Çünkü
Şeklinde öğütleyin…
Sosyal medyadaki paylaşımlarınızı istemediğiniz kişilere kapatın;
Gizlilik ve Güvenlik ayarlarınızı kontrol edin;
Güçlü şifreler oluşturun ve şifrenizi kimseyle paylaşmayın. Çünkü;
Gerçek hayatta yapmadığınızı sanalda da yapmayın,
Tüm sosyal ağlarda geçmiş paylaşımlarınızı kontrol edin,
Paylaşılmasının yanlış olduğunu düşündüğünüz içeriği sosyal medya hesabından silin,
Profilinize başkasının gözünden bakarak yeniden gözden geçirin,
Doğruluğundan emin olmadığınız içeriği paylaşmayın,
Çelişkili olmayın, Tutarlı ve Kendiniz olun…
Siber Zorbalık Nasıl Yapılabilir?
Çocuklar ilgi bekler, önemsenmek ister. Ailelerin ilk yapması gereken çocuğunuzu anladığınızı ona hissettirmeniz ve bunu göstermeniz… Suçlayıcı tavırlar takınmak (başına bir şey gelir demiştim ben sana!!! vb.) durumu daha vahim hale getirebilir. Bu nedenle sakin bir ses tonuyla, tenkit etmeden, onu dinleyerek anlamanız gerekiyor. Unutmamanız gerek husus «çocuğun zorbalık mağduru olduğu»dur. Bu durumda onu suçlu görmemek, tam aksine mağdur görerek davranmak gerekiyor. Bu durumun üstesinden gelmek için elinizden geleni yapacağınızı belirtin. Asla tutmayacağınız sözler vermeyin. Bu sözler sizi daha güvensiz hale getirecektir. Çocuğunuzla empati kurun, daha önce yaşadığınız benzer olaylar varsa, bunları anlatarak onu anladığınızı gösterin. Çocuğunuz kendine zarar verme eğilimindeyse yalnız bırakmayın ve mutlaka psikolojik destek almasını sağlayın. Çocuğunuzla beraber neler yapılabileceğini gözden geçirerek bir eylem planı oluşturun. Ona, yapması gerektiği şeyleri söylemek yerine seçenekler sunun ve çözümü kendisinin seçmesine izin verin. Durum ciddiyse, mesela çocuğunuz okulda birisi tarafından tehdit ediliyorsa, müdürle veya öğretmenlerle mutlaka görüşün. Gerektiği hallerde Resmi Mercilere başvurmaktan çekinmeyin. Durumun daha kötüleşmesinin önüne geçin...
Tabi bunların hepsini uygun bir dille…
Aileler için Bazı Siteler
šwww.gim.org.tr
šwww.internetyardim.org.tr
šwww.guvenliweb.org.tr
šwww.ihbarweb.org.tr
[1] Savaş, S., (2020), @ Sosyal Medya, Kutlu Yayınevi, İstanbul.
[2] Savaş, S., Topaloğlu, N. (2015), “Sosyal Medya Verileri Üzerinden Siber İstihbarat Faaliyetleri”, VIII. Uluslararası Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji Konferansı — ISCTurkey 2015, ODTU, 30–31 Ekim 2015, Ankara.
[3] T.C. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi: https://cbddo.gov.tr
