Hiyerarşik yapılanma, dünyadaki en yaygın yönetim şekli. Binlerce yıllık geçmişi var. Ancak dünyanın en büyük 500 şirketinden yüzde 20’si farklı bir yapılanmaya geçti. Çünkü onlara göre hiyerarşik yapı, organizasyonları hantallaştırıyordu. Matris yönetim şekli olarak tanımlanan bu yapılanmanın ise henüz 60 yıllık geçmişi var. Türkiye’de ise matris yönetim şekli, aralarında Turkcell, Eczacıbaşı, Unilever Türkiye, BP Türkiye’nin de olduğu az sayıda şirket tarafından uygulanıyor. Uzmanlar, geleceğin liderlerinin matris yöneticiler arasından çıkacağını düşünüyor. Çünkü bu yöneticileri, işbirliği ve ekip çalışması öne çıkarıyor.
“Matrix Management Success: Method Not Magic” kitabının yazarı Ronald A. Gunn, dünyanın en büyük 500 şirketinin en az yüzde 20’sinin matris yönetimi kullandığını söylüyor. Gunn’a göre BP’den Unilever’e, P&G’den Google ve Exxon Mobil’e kadar dünyanın en büyük şirketleri arasında matris yapıyı kullananların sayısı hızla artıyor. En çok da ilaç, enerji ve ileri teknoloji gerektiren işlerde matris yapılar tercih ediliyor.
Türk şirketleri arasında matris modeli uygulayanlar ise oldukça az. Sadece Turkcell gibi proje bazlı çalışan birkaç yerli şirkette matris yönetim uygulaması bulunuyor. Turkcell Genel Müdür Yardımcısı Selen Kocabaş, “Konular derinleşip uzmanlıklar arttıkça, çapraz çalışma ihtiyacı artıyor” diyor.
Eczacıbaşı’nda da benzer bir yapılanma bulunuyor. Ancak, Turkcell’den farklı olarak Eczacıbaşı’nda matris yönetim grup şirketlerinde kullanılıyor. Türkiye’de yoğun olarak matris yönetimi kullanan şirketlerin başında ise yurtdışındaki gibi küresel devler geliyor.
Unilever Türkiye’nin insan kaynaklarından sorumlu başkan yardımcısı Cem Tarık Yüksel’in bu konudaki tespiti çarpıcı. Uzun yıllar yabancı sermayeli bir şirkette çalışan bir yönetici olarak Yüksel, “Birden fazla yöneticiye rapor hazırlayıp aynı masada farklı sorumluluklarla oturmak artık hayatımızın bir parçası oldu” diyor.
Matris Yönetim Nedir?
Matris yönetim, merkeziyetçi olmayan, hiyerarşiyi minimize eden bir yönetim anlayışını temsil ediyor. Matris olarak tanımlanmasının temel nedeni ise çapraz raporlama yapılmasından kaynaklanıyor. Uzmanlara göre, uluslararası faaliyet gösteren, tek patronun olmadığı şirketlerde matris yönetim anlayışı daha başarılı oluyor. Dolayısıyla, daha çok uluslararası alanda faaliyet gösteren şirketlerde yaygın olarak kullanılıyor. Unilever, P&G, Turkcell gibi ağırlıklı proje bazlı çalışan şirketler de matris yapılanma sıkça kullanılıyor.
Matris yönetim, merkeziyetçi olmayan, hiyerarşiyi minimize eden bir yönetim anlayışını temsil ediyor. Matris olarak tanımlanmasının temel nedeni ise çapraz raporlama yapılmasından kaynaklanıyor. Uzmanlara göre, uluslararası faaliyet gösteren, tek patronun olmadığı şirketlerde matris yönetim anlayışı daha başarılı oluyor. Dolayısıyla, daha çok uluslararası alanda faaliyet gösteren şirketlerde yaygın olarak kullanılıyor. Unilever, P&G, Turkcell gibi ağırlıklı proje bazlı çalışan şirketler de matris yapılanma sıkça kullanılıyor.
Turkcell Genel Müdür Yardımcısı Selen Kocabaş, “Turkcell gibi inovasyon, tasarım, farklı iş modellerinin ön planda olduğu şirketlerde, uçtan uca tüm bilgiyi yönetebilmek proje ekipleriyle mümkün oluyor. Bunu da matris yapıyla destekliyoruz” diyor.
Bu yönetim şeklinin klasik yapıdan en büyük farkı ise çalışanın sorumlu olduğu yönetici sayısının klasik yapıya göre daha fazla olması. Matris yapıda bir çalışan organizasyonel olarak bir yöneticiye bağlıyken operasyonel olarak bir ya da birkaç farklı müdüre raporlama yapabiliyor. Sonuçta çapraz çalışmaya imkan veren bu metot, organizasyonlarda hiyerarşiyi yok edip daha yatay organizasyon modeline doğru geçilmesini kolaylaştırıyor. Yöneticilerin sorumluluk ve yönetim alanlarını genişletiyor.
Şirkete Özel UygulamalarMatris yapıda performansın değerlendirilmesi, bağlı olunan müdür tarafından yapılıyor olsa da bağlı bulunulanların yorumları da dikkate alınıyor.
HP Türkiye İnsan Kaynakları Müdürü Adnan Erdoğmuş, matris yönetimin, şirketi farklı ve küçük birimlere ayırarak yönetmeye imkan verdiğini belirtiyor. Dikey kontrolü azaltarak çalışanlara daha fazla inisiyatif verildiği için esnek ve hızlı kararların alınmasını sağladığını anlatıyor. Erdoğmuş, sistemin işleyişini şöyle aktarıyor:
“Bu tür yapılarda özellikle proje bazlı çalışan ekipler, farklı bölümlerden olabiliyor ve bu çalışma süresince kendi yöneticilerinin yanı sıra proje yöneticisi ve proje sponsoruna da raporlama yapıyor.”
Örneğin Turkcell’de grup içinde tüm şirketlerin finans, teknoloji yönetimi, satın alma ve insan kaynakları yöneticileri, hem şirket genel müdürleri hem fonksiyonel olarak bağlı oldukları merkezdeki üst yöneticileri için rapor hazırlıyor.
P&G’de özellikle marka grupları için matris yapı kullanılıyor. P&G İnsan Kaynakları Müdürü Berna Yener Aksu, “Bir marka grubunun yönetiminde, her departmandan bir ya da birkaç temsilci oluyor. Bu çalışanlarımız, hem marka müdürüne hem kendi fonksiyonlarındaki müdürlerine bağlı çalışıyor” diyor.
Unilever Türkiye’den Cem Tarık Yüksel, matris yönetimini, proje bazlı ve raporlama yapılan yöneticinin pozisyonuna göre 3 farklı şekilde uyguladıklarını söylüyor. Yüksel, “Ancak iş yükü ve odaklanmanın tek noktada olması gereken durumlarda matris organizasyon uygulanmıyor” diye anlatıyor.
Yöneticiler İçin de Önemli
Uzmanlara göre, matris, birden fazla yöneticiye karşı sorum olmayı ve farklı ekiplerde görev almayı zorunlu kıldığından yöneticilerin seçimi hayati önem taşıyor. Matris yöneticilerde ilk aranan özellik ise ekip çalışmasına yatkınlık ve işbirliği becerisi oluyor.
Uzmanlara göre, matris, birden fazla yöneticiye karşı sorum olmayı ve farklı ekiplerde görev almayı zorunlu kıldığından yöneticilerin seçimi hayati önem taşıyor. Matris yöneticilerde ilk aranan özellik ise ekip çalışmasına yatkınlık ve işbirliği becerisi oluyor.
Murat Yeşildere’ye göre, Türk yöneticilerin kendilerini acilen matris yönetim modelinin arandığı lider profiline adapte etmesi gerekiyor. Yeşildere, bu gerçekleşmediği takdirde, Türk yöneticilerin uluslararası organizasyonlarda başarılı olamayacağına dikkat çekiyor.
Unilever’de matris yapıda görev alacak yöneticiler, işe alım sırasında seçiliyor. Kendi alanında uzmanlaşmış, inisiyatif alma ve hızlı karar verebilen yöneticiler tercih ediliyor. HP de Unilever gibi kendi matris yöneticilerini kendi yetiştiriyor. Adnan Erdoğmuş, matris yönetim profiline uygun olarak seçilmiş adayları, yönetici ve liderlik gelişimi programları sayesinde yetiştirdiklerini söylüyor.
Bunun dışında HP’deki genç matris yönetici adayları stratejik düşünme, hızlı ve doğru karar alma, değişim yönetimi gibi eğitimlerle destekleniyor. Google Türkiye Pazarlama Direktörü Mustafa İçil, matris yönetimde görev alacak yöneticilerin, iyi bir mentor olması gerektiğini söylüyor ve ekliyor:
“Matris yöneticisi resme geniş ve stratejik bakar. Kendisine bağlı çalışanın diğer sorumlu olduğu yöneticilerle yakın çalışır. Çalışanlarının yöneticilerine karşı sorumluluk alanlarının çizgisini net çizer.”
Dünyada Kullanımı Artıyor
Matris yapılanma, dünyanın en büyük 500 şirketi arasında oldukça yaygın. Bu konuda kitap yazan Amerikalı yönetim uzmanı Ron Gunn, Fortune 500 şirketlerinin en az yüzde 20’sinin matris yapıyı kullandığına dikkat çekiyor. Matris yönetimi ilk uygulayan şirketler, aslında bu uygulamaları çok uzun yıllar önce başlattı. Örneğin BP Türkiye, 1970’ten beri Türkiye’de matris yönetim anlayışını uyguluyor.
Matris yapılanma, dünyanın en büyük 500 şirketi arasında oldukça yaygın. Bu konuda kitap yazan Amerikalı yönetim uzmanı Ron Gunn, Fortune 500 şirketlerinin en az yüzde 20’sinin matris yapıyı kullandığına dikkat çekiyor. Matris yönetimi ilk uygulayan şirketler, aslında bu uygulamaları çok uzun yıllar önce başlattı. Örneğin BP Türkiye, 1970’ten beri Türkiye’de matris yönetim anlayışını uyguluyor.
Uluslararası alanda faaliyet gösteren şirketler arasında matris yapılanmayı kullananların sayısı artıyor. Uzmanlar, matris yönetimin dünyada yaygınlığının son 10 yılda arttığına dikkat çekiyor.
Türkiye’de ise bu yönetim anlayışı az sayıda yerli şirket tarafından uygulanıyor. Turkcell’in dışında az sayıdaki banka ve bazı büyük holdinglerde matris, yani zincir yönetim anlayışı kullanılıyor. Fortis Genel Müdür Yardımcısı Ayşe Eratlı da Dışbank’ın Fortis tarafından satın alınmasından önce bankada matris yönetim anlayışını bazı çalışmalarda uyguladıklarını söylüyor. Eratlı, “Ancak birleşme gerçekleştikten sonra Fortis’te bu yönetim modeli bizim için daha yaygın hale geldi” diyor. Egon Zehnder Türkiye Temsilcisi Murat Yeşildere ise tek patron anlayışından kurtulan Türk şirketlerinde matris yönetimin başarılı olabileceğini düşünüyor.
Daha Dinamik Bir Yapı
Uzmanlara göre, matris yönetiminin şirketlere en büyük faydası, farklı departmanlar arasındaki dayanışmayı ve işbirliğini güçlendirmesi. Bu sayede matris yönetim uygulayan şirketler, hiyerarşik yapıyla yönetilenlere göre dinamizm ve hız kazanıyor. Google’ın kurulduğundan bu yana bu yönetim anlayışıyla yönetildiğini belirten Mustafa İçil, “Bu yapı, yönetim karar süreçlerini hızlandırıyor. Hiyerarşi kalktığı için ilgili yönetici ve çalışanlara daha çok söz hakkı veriliyor” diyor.
Selen Kocabaş ise çalışanların yetkinlik ve yeteneklerini geliştirdiğini söylüyor ve ekliyor:
“Matris içindeki yöneticiler, kendi ekibini yönetmekle matris yapıyı yönetmek arasındaki farklılıklar konusunda tecrübe kazanmış oluyor.”
Cem Tarık Yüksel de işi ve kişiyi geliştirip zenginleştiren tarafı olduğunu belirtiyor. Ayrıca kendi alanında uzman kişilerin, uzmanlıklarını başkalarıyla paylaşabilmesine, bu sayede de iş yapma modelinin daha etkin çalışmasına olanak sağladığına dikkat çekiyor. Bu yüzden daha çok proje yönetimi ve iş geliştirme gibi şirket genelini ilgilendiren alanlarda bu yapıya ihtiyaç duyuluyor. Ancak, hiyerarşiden bağımsız bir şirket kültürünün ve uzman örgütlenmesinin bu yapıyı beslemesi gerekiyor. P&G İnsan Kaynakları Müdürü Berna Yener Aksu, “Bu yönetim sayesinde daha az kişiyle daha etkin çalışmayı sağlıyoruz” diyor ve ekliyor: “Üstelik farklı ülkelerdeki uygulamaları daha yakından takip edebiliyoruz.”
Dezavantajları da Var
Bu yönetim modelinin dezavantajı, sistem iyi yapılandırılmadığı zaman ortaya çıkıyor. Uzmanlara göre ilgili birim ve çalışanlar, yeterli yetki ve inisiyatif ile donatılmadıklarında amaçlananın aksine daha fazla zaman kaybı ve bürokrasi oluşabiliyor. Adnan Erdoğmuş, bu risklerin ortadan kaldırılması için rollerin ve hedeflenen iş sonuçlarının açık ve somut bir şekilde belirlenmesi gerektiğinin altını çiziyor. Uzun yıllar bu yönetim modelinde çalışan Unilever Cem Tarık Yüksel de matris yapıları yönetirken olağandan daha farklı bir yönetim anlayışına sahip olunması gerektiğine inanıyor. Yüksel, lokasyon anlamında dağınık yapılarla çalışılıyorsa yöneticiler açısından uzaktan yönetim yeteneklerinin çok gerekli ve önemli bir kavram haline geldiğini söylüyor. Yüksel, “Yılda bir ya da iki kere yüz yüze geldiğiniz bir ekibi yönetirken uzaktan yönetim modellerini çok iyi uyguluyor olmanız gerekiyor” diyor. Ayrıca bu yapılarda, birden fazla yöneticiye raporlama yapıldığı için, hakim olunması gereken birden fazla ajanda ve beraber yürütülmesi gereken farklı sorumluluklar olabiliyor. Uzmanlara göre bu noktada, çok iyi bir öncelik ve zaman planlaması kaçınılmaz oluyor.
Bu yönetim modelinin dezavantajı, sistem iyi yapılandırılmadığı zaman ortaya çıkıyor. Uzmanlara göre ilgili birim ve çalışanlar, yeterli yetki ve inisiyatif ile donatılmadıklarında amaçlananın aksine daha fazla zaman kaybı ve bürokrasi oluşabiliyor. Adnan Erdoğmuş, bu risklerin ortadan kaldırılması için rollerin ve hedeflenen iş sonuçlarının açık ve somut bir şekilde belirlenmesi gerektiğinin altını çiziyor. Uzun yıllar bu yönetim modelinde çalışan Unilever Cem Tarık Yüksel de matris yapıları yönetirken olağandan daha farklı bir yönetim anlayışına sahip olunması gerektiğine inanıyor. Yüksel, lokasyon anlamında dağınık yapılarla çalışılıyorsa yöneticiler açısından uzaktan yönetim yeteneklerinin çok gerekli ve önemli bir kavram haline geldiğini söylüyor. Yüksel, “Yılda bir ya da iki kere yüz yüze geldiğiniz bir ekibi yönetirken uzaktan yönetim modellerini çok iyi uyguluyor olmanız gerekiyor” diyor. Ayrıca bu yapılarda, birden fazla yöneticiye raporlama yapıldığı için, hakim olunması gereken birden fazla ajanda ve beraber yürütülmesi gereken farklı sorumluluklar olabiliyor. Uzmanlara göre bu noktada, çok iyi bir öncelik ve zaman planlaması kaçınılmaz oluyor.
Ayşe Eratlı / Fortıs Genel Müdür Yardımcısı
“Matrise Alışmak Kolay Olmadı”
Ne Zaman Yayıldı?Matris yönetim modelini, Dışbank döneminde bazı çalışmalarda uygulamaya başlamıştık. Ancak Fortis birleşmesinin tamamlanmasıyla birlikte matris yönetim modeli, bizim için daha yaygın hale geldi. Satış işleminden çok kısa bir süre sonra da uygulamalar yavaş yavaş başladı. Şu anda organizasyonumuzun tamamı matris yönetime uyum sağlamış durumda.
Süreçler Uzadı
Önceleri bazı alanlarda matris yönetime adapte olunması konusunda zorluklar yaşadık. Ancak zaman içinde yurtdışı ve yurtiçindeki matris yöneticilerle daha yakın ilişkiler kurmaya ve yerel piyasayı öğrenmeye başladıkça durum değişti. Özellikle bazı alanlarda bu sinerjiden önemli yararlar sağladık. Sonuçta matris yönetimde, iş yapış şeklimizde genel anlamda bir değişiklik olmadı. Ancak daha çok raporlama yapıyor ve yurtdışına bilgi aktarıyor hale geldik. Bu da süreçleri zaman zaman uzattı.
Önceleri bazı alanlarda matris yönetime adapte olunması konusunda zorluklar yaşadık. Ancak zaman içinde yurtdışı ve yurtiçindeki matris yöneticilerle daha yakın ilişkiler kurmaya ve yerel piyasayı öğrenmeye başladıkça durum değişti. Özellikle bazı alanlarda bu sinerjiden önemli yararlar sağladık. Sonuçta matris yönetimde, iş yapış şeklimizde genel anlamda bir değişiklik olmadı. Ancak daha çok raporlama yapıyor ve yurtdışına bilgi aktarıyor hale geldik. Bu da süreçleri zaman zaman uzattı.
Murat Yeşildere / Egon Zehnder Türkiye Temsilcisi
“Türk Yöneticiler Matris Yapıya Uygun Değil”
İşbirliği Eksik
Matris yapıda klasik yöneticiyseniz kontrolü kaybediyorsunuz. Özellikle Türk yöneticiler, matris yapıya çok uygun değil. Hızlı karar verip hızlı sonuç almak istiyor. Bu da matrise uyum sağlamaları zorlaştırıyor. Özellikle yurtdışından başka bir yöneticinin onayını beklemek zorunda kalmak matris yapıda zorluk yaşamalarına neden oluyor. Ayrıca Türk yöneticilerin ortak karar verme kültürüne yeterince sahip olmaması da matris yapılarda Türk yöneticilerin şansını azaltıyor.
Matris yapıda klasik yöneticiyseniz kontrolü kaybediyorsunuz. Özellikle Türk yöneticiler, matris yapıya çok uygun değil. Hızlı karar verip hızlı sonuç almak istiyor. Bu da matrise uyum sağlamaları zorlaştırıyor. Özellikle yurtdışından başka bir yöneticinin onayını beklemek zorunda kalmak matris yapıda zorluk yaşamalarına neden oluyor. Ayrıca Türk yöneticilerin ortak karar verme kültürüne yeterince sahip olmaması da matris yapılarda Türk yöneticilerin şansını azaltıyor.
Lider Profili Türk yöneticilerin kendilerini özellikle işbirliği konusunda geliştirmeleri gerekiyor. Yabancı sermayeli şirketlerin ve dolayısıyla matris yapılanmanın artması lider profilini de değiştiriyor. Matriste, yöneticinin her şeyi bilmesi gerekmiyor. İşi değil insanları yönetmek önem kazanıyor. İnsanları yönetmesi insanların da işlerini yönetmeleri bekleniyor. Bizim Türkiye’deki organizasyonlarda ise böyle yapılar pek yok. Türkiye’de en tepedeki genel müdür de en alttaki adam da işi yönetiyor.
Zorlukları Neler?
Bütün bunlar Türk yöneticilerin matris organizasyona adaptasyonunu zorlaştırıyor. Ancak matris yönetim, etkin kullanılmadığı noktalarda karar verme sürecini uzattığı için ideal sonuç vermeyebiliyor. Bu duruma örnek hep Citibank’ı verirler. Citibank’ın Türkiye’de banka satın alması için 26 tane imza alması gerekiyor. Ayrıca matris yapıda hesap vereceğiniz kişi sayısı artıkça yönetmek zorlaşmaya başlıyor.
Bütün bunlar Türk yöneticilerin matris organizasyona adaptasyonunu zorlaştırıyor. Ancak matris yönetim, etkin kullanılmadığı noktalarda karar verme sürecini uzattığı için ideal sonuç vermeyebiliyor. Bu duruma örnek hep Citibank’ı verirler. Citibank’ın Türkiye’de banka satın alması için 26 tane imza alması gerekiyor. Ayrıca matris yapıda hesap vereceğiniz kişi sayısı artıkça yönetmek zorlaşmaya başlıyor.
Ron Gunn/Strategıc Futures Yöneticisi
“Matris Kullanımı Artacak”
Yaygın mı?
Dünyada kaç şirketin matris yönetimi uyguladığını kestirmek güç. Ancak Exxon Mobil gibi dünyanın ¬büyük şirketlerinde matris yapılanma kullanıyor. Fortune 500 şirketlerinin en az yüzde 20’si, matris yönetime geçmiş durumda. Özellikle ilaçtan enerjiye, bilişimden finansa kadar pek çok sektörde hiyerarşik yapılanmanın yerini matris organizasyonlar alıyor.
Dünyada kaç şirketin matris yönetimi uyguladığını kestirmek güç. Ancak Exxon Mobil gibi dünyanın ¬büyük şirketlerinde matris yapılanma kullanıyor. Fortune 500 şirketlerinin en az yüzde 20’si, matris yönetime geçmiş durumda. Özellikle ilaçtan enerjiye, bilişimden finansa kadar pek çok sektörde hiyerarşik yapılanmanın yerini matris organizasyonlar alıyor.
Hiyerarşik YapıHala dünyada hiyerarşik örgütlenme daha yaygın. Bunun da en önemli sebebi, matris yönetiminin felsefi açıdan geçmişinin 60 yıl önceye dayanması. Askeri düzenin temelini oluşturan hiyerarşik yapılanmaya baktığınızda, bu tip organizasyonların geçmişinin binlerce yıl önceye gittiğini görmek mümkün. Dünyanın en büyük şirketlerinin matrisi tercih etmelerinin en büyük nedeni ise hantallaşan organizasyonların nefes alamamaya başlaması.
Matriste Başarı
Matris yöneticiler yetkiyi ellerinde tutmaz, kurum içindeki rol ve görevleri iyi oluşturdukları taktirde başarılı olabilir. Matris yönetimde çalışanlar için olmazsa olmaz yetkinliklerin başında kuvvetli insan ilişkileri, ikna kabiliyeti, hızlı ve net iletişim kurabilme becerisi var. Ayrıca matris yapının başarıya ulaşması için rollerin açıkça belirlenmesi, süreçlerin tanımlanması, hedeflerin dağıtılması, çalışanların güveninin sağlanması gerekiyor.
Matris yöneticiler yetkiyi ellerinde tutmaz, kurum içindeki rol ve görevleri iyi oluşturdukları taktirde başarılı olabilir. Matris yönetimde çalışanlar için olmazsa olmaz yetkinliklerin başında kuvvetli insan ilişkileri, ikna kabiliyeti, hızlı ve net iletişim kurabilme becerisi var. Ayrıca matris yapının başarıya ulaşması için rollerin açıkça belirlenmesi, süreçlerin tanımlanması, hedeflerin dağıtılması, çalışanların güveninin sağlanması gerekiyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder