Dijital ve Analog Yerlilerin Kavimler Göçü

 Büyük Göç (WhatsApp’tan Telegram, Bip, Signal ve diğerlerine)

Akıllı telefonlar (ve WhatsApp Web ile bilgisayarlar) için geliştirilen anlık mesajlaşma, arama ve haberleşme uygulaması olan WhatsApp Messenger, Ocak 2009’da Biran Acton ve Jan Koum isimli iki kişi tarafından ABD’nin Kaliforniya eyaletinde geliştirildi. İnternetin SMS’i gibi düşünülen WhatsApp kısa zamanda popüler bir uygulama haline geldi. Öyle ki 2013 yılına geldiğinde iletişim ağını %500 civarında arttırdı. Bu durum dünyanın dev teknoloji şirketlerinin gözünden kaçmadı ve nihayetinde Facebook, 2014 yılı başında (Şubat ayında) WhatsApp’ı satın aldı. Hem de öyle böyle bir meblağ ile değil. 4 Milyar $ Nakit, 12 Milyar $ Hisse Senedi ve 3 Milyar $ Sınırlandırılmış Hisse Senedi (bunun ne anlama geldiğini ben de bilmiyorum açıkçası) ile birlikte toplamda 19 Milyar $ değerinde bir para karşılığında satın aldı. WhatsApp şu dünyanın en çok kullanılan siber hizmetleri arasında bulunuyor. Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi dünya çapında 2 Milyar Kullanıcısı bulunuyor.

Kullanıcı Sayıları (Milyon)

WhatsApp kurulduğu yıldan bu yana sürekli olarak yeni hizmetlerle birlikte yeni kullanım koşulları ve gizlilik ayarları ile kullanıcıların karşısına çıkıyor. Gerek haberleşme gerekse teknolojik çözümleriyle birlikte hayatımıza pek çok yenilikler kattığı tartışılmaz. Ancak gelin görün ki @Sosyal Medya isimli kitabımda (Bkz: Dr. Serkan Savaş (2020), “@Sosyal Medya”, Kutlu Yayınevi, Sayfa:12, İstanbul) belirttiğim gibi sosyal medya sitelerinin ve uygulamaların bize dayattığı bir durum: herhangi bir özellik eklenmiş veya çıkarılmış, size de bunu kabul etmesi kalmış. Ta ki 2021 yılına kadar…

Peki 2021 yılında ne oldu?

WhatsApp kullanıcılarına yeni bir gizlilik ilkesi duyurdu ve bu koşulların 8 Şubat 2021 tarihine kadar kabul edilmesini, aksi takdirde WhatsApp’ın kullanılamayacağını belirtti.

Nediyor bu Gizlilik (!) İlkesinde?Ben uzun uzadıya tüm ilkeleri sizinle paylaşmayacağım. Tamamını: Gizlilik İlkesi — Şubat 2021 (whatsapp.com) adresinde bulabilirsiniz ancak bizi ilgilendiren kısımlarına bir bakalım. Diyor ki:

Facebook Şirketlerinin bir parçasıyız. Hizmetlerimizin yürütülmesi, sağlanması, iyileştirilmesi, anlaşılması, özelleştirilmesi, desteklenmesi ve pazarlanması amacıyla WhatsApp; Hizmetlerimizi ne zaman yüklediğiniz, kullandığınız veya Hizmetlerimize ne zaman eriştiğiniz dahil olmak üzere bazı bilgileri almak veya toplamak zorundadır.

Peki nedir bu bilgiler?

Sizin Sağladığınız Bilgiler

• Hesap Bilgileriniz: Numara, profil fotoğrafı, hakkımda kısmı…
• Mesajlarınız: Uçtan uca şifreleme ile (!) Anlamı: Kimse okuyamaz… (Gönderdiğiniz kişi ve artık bir de Mark Zuckerberg :) )
• Bağlantılarınız: Yani rehberinizdeki kişiler,
• Durum Bilgisi: Paylaştığınız durum fotoğrafları.
• İşlem ve Ödeme Verileri: Hesap bilgileriniz.
• Müşteri Desteği ve Diğer İletişimler: e-posta vb. gibi.

Otomatik Olarak Toplanan Bilgiler

• Kullanım ve Kayıt Bilgileri: performans, kullanım süreleri, grup bilgileri, çevrimiçi bilgileri vs…
• Cihaz ve Bağlantı Bilgileri: Marka, model, sürüm, sinyal gücü, pil seviyesi, kullanılan şebeke, tarayıcı, bağlantı bilgileri, ip, saat dilimi vb…
• Konum Bilgileri: Ülke, şehir, IP gibi…
• Çerezler: Web tabanlı hizmetler için.

Üçüncü Taraf Bilgileri

• Başkalarının Sizin Hakkınızda Sağladığı Bilgiler,
• Kullanıcı Şikayetleri,
• WhatsApp’taki İşletmeler,
• Üçüncü Taraf Hizmet Sağlayıcıları,
• Üçüncü Taraf Hizmetleri.

Tüm bu verileri, hizmet ve gizlilik ilkeleri adı altında topluyorlar. Yani işin özü, sizden, cihazınızdan ve çevrenizdeki herkesten siz ve yine çevrenize ait bilgileri topluyorlar. Özellikle belirteyim, üçüncü taraf diye sık sık bahsettiği taraf “Facebook”. Yani kendi tarafları...

Bu bilgileri nasıl kullanıyorlar?

Bu hususta önce yine WhatsApp’ın kendi açıklamalarına bakalım:

Bilgileri Nasıl Kullanırız

Sahip olduğumuz bilgileri, yaptığınız seçimlere ve yürürlükteki yasalara tabi olmak üzere Hizmetlerimizi yürütmek, sağlamak, iyileştirmek, anlamak, özelleştirmek, desteklemek ve pazarlamak için kullanırız.

Sizin ve Bizim Paylaştığımız Bilgiler

Hizmetlerimizi kullandıkça ve Hizmetlerimiz üzerinden iletişim kurdukça bilgilerinizi paylaşırsınız. Biz de Hizmetlerimizi yürütmek, sunmak, iyileştirmek, anlamak, özelleştirmek, desteklemek ve pazarlamak amacıyla bilgilerinizi paylaşırız.

• İletişim Kurmayı Tercih Ettiğiniz Kişilere Bilgilerinizi Gönderme. Hizmetlerimizi kullandıkça ve Hizmetlerimiz üzerinden iletişim kurdukça, mesajlar dahil olmak üzere bilgilerinizi paylaşırsınız.
• Hesabınızla İlişkili Bilgiler.
• Kişileriniz ve Diğerleri. İletişim kurduğunuz işletmeler dahil olmak üzere kullanıcılar, bilgilerinizi (telefon numaranız veya mesajlarınız dahil) depolayabilir veya Hizmetlerimiz üzerinden ve Hizmetlerimiz dışında başka kişilerle paylaşabilir.
• WhatsApp’taki İşletmeler.
• Üçüncü Taraf Hizmet Sağlayıcıları (yani Facebook).
• Üçüncü Taraf Hizmetleri.

Buraya kadar, bu ilkelerin neler olduğundan bahsettim. Şimdi biraz da yorumlayalım. Aslında yukarıdakine benzer izinler ve kullanımların pek çoğu Halihazırda kullanmış olduğunuz çoğu sosyal medya sitesinde ve uygulamalarda da mevcut. AMA ÖNEMLİ BİR FARK ile… Mesajlarınız ve İçerikleri…

Şimdi burada klasik “CIA senin mesajlarını ne yapsın” tarzı esprileri bir kenara bırakalım. Durum bundan farklı. Buna iki boyutla bakacağız. Kullanıcılar ve Gruplar…

İşin özünde tabii ki “CIA bizi dinliyor” durumundan farklı bir boyut var o da REKLAM. Bakın WhatsApp ne diyor:

Üçüncü Taraf Bant Reklamları Yoktur. Hizmetlerimizde üçüncü taraf bant reklamlarına hâlâ izin vermiyoruz. Bu reklamları kullanmayı düşünmüyoruz ancak gelecekte kullanacak olursak bu Gizlilik İlkesini güncelleyeceğiz.

Evet aslında bu durum şuan için ANA TEMA olarak REKLAM özelinde dolanıyor. Yani sizin mesaj içeriğinize bakarak ilgi, algı, beğeni ve çevre etkeninizde size ait bir Dijital Profil oluşturarak size daha çok hizmet ve ürün SATMAK adına bu adımlar.

Buraya bir paragraf açmak istiyorum. Bir önceki seçimlerde Donalp Trump’ın Facebook kullanıcı verilerini analiz ettirerek seçimleri manipüle ettiği haberlerinden sonra olaya reklam olarak bakmak da yine biraz iyi niyet olarak karşımıza da çıkıyor. Yani mesaj deyip geçmemek lazım;

Günümüzdeki Makine Öğrenmesi Algoritmalarıyla birlikte Metin ve Görüntü İşleme Algoritmalarının ortaya çıkaracağı sonuçlar inanılmaz boyutlarda. Büyük Veri çalışmalarıyla birlikte koskoca bir toplumun adeta bir Mozaik gibi Sinir ve Alışkanlık haritaları bile çıkarılabilir. Makaleyi bilimsel terimlerle boğmak istemiyorum ancak sadece reklam gözüyle bakmayalım. %70–80 reklam boyutu varsa, %20–30 da diğer boyutlar var diyebiliriz. (Belki de daha fazla!)

Şimdi bir de Gruplar tarafından bakalım.

Hepiniz bu gruplara dahilsinizdir. Kamu-Özel-Arkadaş olmak üzere onlarca grubunuz vardır. Burada Kamuya ait gruplara değinmek istiyorum. Özellikle Covid-19 salgını nedeniyle neredeyse tüm kurumlar resmi yazışmaları WhatsApp üzerinden yapmaya başlamıştı. Bu yazışmaların içeriğine erişimin oluşturabileceği kaos ortamını düşünebiliyor musunuz? Resmi evrakların, görüntülerin, yazıların ticari şirket olan Facebook’un veritabanında yer aldığını…

Şimdi bir de şöyle bir seçenek var: “Zaten bize bu ilkeleri sunmasalar da onların veritabanlarında tutuluyor”.

Peki insanlar neden bu uygulamalara güvendi? Çünkü “uçtan uca şifreleme” dediler. Yani gönderici ve alıcı arasında. Ama bu güncelleme ile birlikte bir de “Mark Zuckerberg (!)” dahil oluyor sohbete. Yani insanların genele açık paylaşımlarını gönüllü olarak herkese sunmaları bir tercih meselesi. Ancak kişiler arası ve/veya gruplar arası sohbetlerde mesajları kimlerin okuyacağı, kişilerin kendisi tarafından belirleniyor; Facebook tarafından belirlenmemeli…

Madem ana temayı REKLAM üzerine konumlandırdık, o zaman şöyle devam edelim. Sizin kimlerle daha sık sohbet ettiğiniz bilgileri tutularak bir çevre profili oluşturulacak. Arkadaşlara gönderdiğiniz fotoğraflar size “aynı Google arama motoruna arama yaptıktan sonra o ürünün reklamını haftalarca tüm sosyal medyanızda ve sayfalarda görmeniz”de olduğu gibi reklam önerisi olarak dönecek. Arkadaş grubunuzda bir bilgisayar tavsiyesi için yapmış olduğunuz sohbet, o günün ilerleyen saatlerinde size farklı sitelerden sunulacak reklam önerileri olarak geri dönebilecek.

WhatsApp bundan vazgeçer mi?

Sanmıyorum. Genellikle bu güncellemeler @Sosyal Medya kitabımda da bahsettiğim gibi bizlere dayatma olarak sunuluyor. Kabul etmemiz bekleniyor. Ama olur da WhatsApp aşırı kullanıcı kaybından dolayı geri adım atarsa, bu bir dijital uyanış olabilir.

Son olarak yazımın başlığına atıf yapmak istiyorum. Neden Dijital Yerliler ve Göçmenler?

Nesilleri X, Y, Z şeklinde isimlendiren çalışmalarda (YouTube Sayfamda Seminerlerime Ulaşabilirsiniz) özellikle 2000 yılından sonraki teknolojik gelişmelerle ortaya çıkan nesil davranışlarından dolayı, Dijital Yerliler (Bkz: Mark Prensky: Dijital Yerliler, Analog Göçmenler, 2001) olarak isimlendirme yapıldı. 2000 yılından önceki nesil ise bu dijital dünyaya göç etmiş Analog Göçmenler olarak adlandırıldı. Üzerinden 20 yıl geçti ve artık tüm dünya dijital bilgeliğe doğru ilerliyor. Yapay Zeka çağı yaklaşıyor. Bu nedenle Dijital Yerliler ve Analog Göçmeler (ki onlar da artık yerli sayılır) bir dünya devi olan WhatsApp uygulamasından; Telegram, Bip, Signal vb. gibi çeşitli diğer uygulamalara göç ediyor. Bakalım yeni sohbet yıldızı kim olacak? Takip edip birlikte göreceğiz…

Bu uygulamaların verileri nasıl kullandığına detaylı olarak değindiğim @Sosyal Medya isimli kitabımı okumanızı da önemle tavsiye ediyorum. Orada ne kadar güvende olup olmadığımızı ayrıntılı olarak belirttim.